Pracodawca chce przekazać część zadań realizowanych przez jego kadrę firmom zewnętrznym, bo dzięki temu obniży koszty. Niestety, może się okazać, że nie zawsze mu się to opłaca
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Polski są pracownikami.
Tak stanowi art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa systemowa).
Szersza definicja
Definicja pracownika na potrzeby tej ustawy jest szersza niż wynikająca z kodeksu pracy. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Kiedy?
Gdy taki kontrakt osoba ta zawarła ze swoim pracodawcą lub jeżeli na jego podstawie wykonuje pracę na rzecz firmy, z którą wiąże ją stosunek pracy, choć samą umowę podpisała z kimś innym.
O tym, na rzecz jakiego podmiotu praca jest wykonywana, decyduje jej finalny efekt. Ściślej rzecz ujmując, w takiej sytuacji należy badać, który podmiot osiąga w ostatecznym rozrachunku korzyść z realizacji umowy.
Art. 8 ust. 2a ustawy systemowej dotyczy z reguły takiej pracy wykonywanej na podstawie umowy cywilnoprawnej na rzecz pracodawcy, która mogłaby być świadczona przez jej wykonawcę pracownika w ramach stosunku pracy z tym pracodawcą. Ale ten musiałby wówczas przestrzegać przepisów kodeksu pracy (np. o godzinach nadliczbowych czy powierzeniu innych zadań niż umówione).
Płatnik jest jeden
Osoba realizująca umowę cywilnoprawną na rzecz danej firmy zostanie uznana za pracownika w rozumieniu ustawy systemowej, gdy jednocześnie wiąże ją z tą firmą stosunek pracy.
W efekcie będzie obowiązkowo podlegała ubezpieczeniom z tytułu umowy cywilnoprawnej. I nie uniknie odprowadzania od niej składek ZUS na takich samych zasadach, jak od umowy o pracę. Ale kto będzie płatnikiem składek, gdy kontrakt cywilny jest zawarty z osobą trzecią a realizowany na rzecz pracodawcy?
Na to pytanie odpowiedział Sąd Najwyższy w uchwale z 2 września 2009 r. (II UZP 6/09). Według niego pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy o dzieło zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy.
Ten pogląd należy odnosić także do pozostałych umów wskazanych w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, tj. agencyjnej, zlecenia lub innej o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Takie postępowanie znajduje potwierdzenie w wyroku SN z 22 lutego 2010 r. (I UK 259/09).
Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy systemowej składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych będących pracownikami obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do ZUS płatnicy składek.
Skoro jest nim pracodawca również w stosunku do pracownika, który jednocześnie wykonuje umowę cywilnoprawną na jego rzecz, to on powinien uwzględnić przychód z tej umowy w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Sumuje zatem wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy.
Taki wniosek nie budzi wątpliwości w przypadku pracownika, z którym sam pracodawca zawarł umowę cywilnoprawną w sytuacji określonej w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. W takim wypadku uznanie pracodawcy za płatnika składek jest oczywiste i zgodne z ogólną zasadą wynikającą z ustawy systemowej, że płatnikiem składek jest podmiot będący stroną stosunku uzasadniającego objęcie obowiązkiem ubezpieczenia, pracodawca, zleceniodawca.
To rozwiązanie wydaje się również uzasadnione, gdy kontrakt cywilny został zawarty z innym podmiotem (osobą trzecią), lecz praca na jego podstawie jest wykonywana na rzecz pracodawcy. To dlatego że obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona, i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy.
Pracodawca chce przekazać część zadań realizowanych przez jego kadrę firmom zewnętrznym, bo dzięki temu obniży koszty. Niestety, może się okazać, że nie zawsze mu się to opłaca
Oszczędności mogą być niewielkie
Co z tego wynika? To że pierwotnie zakładane koszty outsourcingu mogą okazać się wyższe. A firma, która zdecydowała się przekazać część zadań na zewnątrz, niewiele zaoszczędzi. Dlatego też przy tego typu umowach bardzo ważną kwestią jest ich odpowiednia konstrukcja.
Kto rozlicza się z ZUS
Operacji uwzględnienia w podstawie wymiaru składek ze stosunku pracy przychodu uzyskiwanego z tytułu umowy cywilnoprawnej (art. 18 ust. 1a ustawy systemowej) nie jest w stanie wykonać osoba trzecia, będąca zamawiającym (zlecającym) w umowie cywilnoprawnej zawartej z pracownikiem.
Teoretycznie może ona nawet nie wiedzieć, że zleceniobiorca (przyjmujący zamówienie) jest pracownikiem podmiotu, dla którego świadczy usługi (wykonuje dzieło) w ramach własnej umowy.
Wobec tego należy przyjąć, że pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy o dzieło zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy.
Artykuł opublikowano w Rzeczpospolitej z dnia 4 lutego 2011 r.
