Płatnik, który nieterminowo odprowadził należności do ZUS, musi zapłacić odsetki. Nie ma znaczenia, czy się do tego przyczynił czy nie.
Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa systemowa) od nieopłaconych w terminie składek należą się odsetki za zwłokę. Takie sformułowanie mogłoby sugerować, że obowiązek ich zapłaty powstaje dopiero w chwili, gdy opóźnienie powstało z winy płatnika składek. Tak jednak nie jest.
W tej sprawie wypowiadał się Sąd Najwyższy w wyrokach z 9 maja 2007 (I UK 362/06) i z 22 lipca 2008 (II UK 353/07).
W obu stwierdził, że art. 23 ust. 1 ustawy systemowej jednoznacznie stanowi, że w przypadku nieopłacenia składek w terminie należy uiścić odsetki jak w przypadku zwłoki, a nie że należą się tylko wówczas, gdy opóźnienie jest wynikiem okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi płatnik.
Pojęcie „odsetki za zwłokę” używane w ustawie systemowej i ordynacji podatkowej wiąże się z sytuacją, kiedy podatnik lub inny podmiot zobowiązany do uregulowania podatku/składek nie zapłaci ich terminowo.
Takie opóźnienie to „zwłoka”. Ponieważ w obu aktach prawnych brak jakichkolwiek przepisów dotyczących ewentualnej kwestii zawinienia, w takim razie odsetki należą się zawsze, gdy powstaje zaległość podatkowa/składkowa (wyrok NSA z 23 stycznia 1985, SA/Lu 282/85).
Według SN nie ma uzasadnienia dla interpretowania terminu „zwłoka” w opłacaniu składek na podstawie przepisów prawa cywilnego. Art. 481 kodeksu cywilnego posługuje się pojęciem „opóźnienia się ze spełnieniem świadczenia” oraz jego kwalifikowaną formą w postaci „zwłoki w spełnieniu świadczenia”.
Zgodnie z tym przepisem w przypadku opóźnienia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (§ 1).
Natomiast w razie zwłoki dłużnika może ponadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych (§ 3). Zatem przy świadczeniach pieniężnych za opóźnienie w świadczeniu wierzycielowi przysługują odsetki bez względu na winę dłużnika.
Zwłoka jako kwalifikowana forma opóźnienia, będąca następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiada, jedynie dodatkowo otwiera drogę do odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika za szkodę.
Jednak ani przepisy ustawy systemowej, ani ordynacji podatkowej nie posługują się pojęciem „opóźnienie” w spłacie należności podatkowych/składkowych w rozumieniu art. 481 k.c. Dlatego nie można obowiązku ich zapłaty uzależniać od winy ubezpieczonego.
Nie ma tu znaczenia, że ustawodawca posłużył się terminem „zwłoka” dla określenia sytuacji, w której płatnik składek opóźnia się ze spełnieniem należnego świadczenia.
Według ordynacji podatkowej
Odsetki od nieopłaconych terminowo składek należą się na zasadach i w wysokości określonych w ordynacji podatkowej.
Zgodnie z jej art. 53 odsetki za zwłokę naliczane są od zaległości podatkowych (niezapłacony w terminie podatek) od dnia następującego po dniu upływu terminu
- płatności podatku lub
- w którym płatnik miał obowiązek dokonać wpłaty podatku na rachunek organu podatkowego do dnia, w którym nastąpi obciążenie rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu.
